Мэдээ, мэдээлэл

  Хүний  эрхийн Үндэсний Комиссын гишүүн П.Оюунчимэгээр ахлуулсан баг есдүгээр сарын 8-нд Төв аймгийн Алтанбулаг сумын Таван толгой дахь Зэвсэгт хүчний сургалтын нэгдсэн төвд очиж, Афганистан улсад олон улсын цэргийн ажиллагаанд оролцох цэргийн багийн офицер, ахлагч нарт сургалт явууллаа.
  ХЭҮК, ЗХЖШ-ын хамтран ажиллах Санамж бичгийн хүрээнд зохион байгуулсан энэхүү сургалтаар хүний эрхийн ойлголт, зарчим, эрхийн зөрчил, түүнээс урьдчилан сэргийлэх асуудлаар ерөнхий мэдлэг олгохыг зорьсон бөгөөд сургалтад нийтдээ 228 албан хаагч оролцов.

  Ази Номхон Далайн Чуулганы ахлах зөвлөх Крис Сидоти, Бангкок дахь НҮБХХ- Ази Номхон Далайн Бүсийн эрх зүйн шинжээч Жоханна Канингхам, Палестины Хүний эрхийн Комиссын гүйцэтгэх захирал Ранда Синиора нар Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын ажилтнуудын хамт өнөөдөр буюу наймдугаар сарын 9-нд ШШГЕГ-ын харъяа цагдан хорих 461-р ангид очиж сонирхлоо. Нийслэлийн БГД-т байрлах тус цагдан хорих анги нь өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард шинээр ашиглалтад орсон бөгөөд нэг хүнд оногдох талбайн хэмжээ, агааржуулалт зэргээрээ олон улсын жишиг, хэм хэмжээнд нийцсэн барилга байгууламжтайгаараа онцлог юм.

Хүний эрхийн Үндэсний Комисс эрүү шүүлт нь хүний эрхийн зөрчил болохыг нийгмийн ухамсарын төвшинд  ойлгуулах зэрэг нөлөөллийн ажлуудыг үе шаттайгаар явуулж ирсэн. Тухайлбал, “Эрүүдэн шүүх, бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүний нэр төрийг доромжлон харьцах шийтгэхийг хориглох нь” сэдэвт олон нийтийн нээлттэй хяналт шалгалтыг 2005-2006 онд улсын хэмжээнд явуулсан нь Монгол Улс НҮБ-ын Эрүүдэн Шүүхийн эсрэг Конвенц-д нэгдсэнээс хойш энэ чиглэлээр хийсэн анхны томоохон ажлын нэг байсан.

       Комиссын Монгол Улс дахь Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 2006 оны илтгэлд эрүү шүүлтийн нээлттэй хяналт шалгалтын үр дүнг жишээ баримттайгаар ил гарган тавьж, уг асуудлыг  олон нийт, хууль хяналтын байгууллага, шийдвэр гаргагчдын анхаарлын төвд хүргэсэн.  Үүний үр дүнд цагдан хорих шинэ байр бариулах хөрөнгийг улсын төсөвт  тусгуулж чадсан юм.

   Энэ бүхний нэг бодит үр дүн нь хүний эрүүл мэндийг хохироохуйц хуучирч муудан мөөгөнцөртсөн, чийг ихтэй, агааржуулалт муутай, зай талбай багатай хуучин цагдан хорих байрыг жагсаалаас хасч, шинэ байранд нүүлгэн орууллаа. Түүнчлэн Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын ажилтнууд нь тус хорих ангид албан өрөөтэй болж, хүний эрхийн зөрчил, өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх, байрлан ажиллах боломж бүрдсэн. Ашиглалтад ороод дөрвөн сар гаруй хугацааг үдэж байгаа тус цагдан хорих ангийн байрны орчин нөхцөл нь эрх чөлөө нь хязгаарлагдсан хүмүүсийн эрхийг тодорхой хэмжээнд хангасан гэж үзэж байгааг Олон Улсын Хүний Эрхийн Байгууллагын шинжээч, төлөөлөгчид сайшаан тэмдэглэллээ.

   ШШГЕГ-ын удирдлагуудын санал, санаачлага, зүтгэлийн үр дүнд энэ байр хоригдлуудын өөрсдийн хөдөлмөрөөр босч хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарласан орчинд мөрдөгдөх ёстой олон улсын стандартад нийцсэн байр болсон. Монгол Улсын зүгээс олон улсын өмнө хүлээсэн үүргийг тодорхой хэмжээнд биелүүлсэн гэж үзэх үндэстэй болжээ. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар нь Хүний эрхийн Үндэсний Комисс-той хамтран ажиллах Санамж бичгийг байгуулсан байдаг бөгөөд энэ нь Эрүү шүүлттэй тэмцэх, ажилтан,  албан хаагчдынхаа хүний эрх, эрх чөлөөний талаарх мэдлэг, ойлголтыг дээшлүүлж, улмаар үйл ажиллагаандаа тусгуулахад ихээхэн анхаарч ирсэн юм.

   Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос МҮЭ-ийн Холбоотой хамтран өнгөрсөн тавдугаар сарын сүүлчээс эхлэн манай улс дахь үүрэн холбооны оператор компаниудад шалгалт хийж, эцсийн дүнг компаниудын удирдлагуудад өнөөдөр танилцуулж, зохих шаардлагыг хүргүүллээ. Комисс нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Хөдөлмөрийн тухай хууль, бусад хууль тогтоомж, олон улсын гэрээнд заасан хөдөлмөрлөх эрхийн хэрэгжилт, хөдөлмөрийн аятай нөхцлөөр хангуулах, хөдөлмөрийн үр дүнд тохирсон цалин хөлс авах, амрах, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн нөхцөл, ялгаварлан гадуурхалт, ажлын байрны дарамтаас ангид байх зэрэг эрхийн хэрэгжилтийг Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.7-д заасны дагуу шалгаж танилцав.

   “Ньютел” буюу Мобиком, “Скайтел”, “Юнител” ХХК-уудад шалгалтыг нэгэн зэрэг хийсэн бөгөөд  тухайн компаниудад мөрдөгдөж буй хөдөлмөрийн дотоод журам, тушаал, шийдвэр, дүрэм журамтай танилцан, хууль тогтоомжид заасан хөдөлмөрлөх эрхийг хэрхэн хангаж байгаа талаар ажилтнуудаас санал асуулга авч, ганцаарчилсан болон бүлгийн ярилцлага хийх зэргээр шалгалтыг явуулсан юм.
Дээрх компаниудын заримынх нь ажлын байрны агаарын температур, гэрэлтүүлэг, нэг ажилтанд оногдох талбайн хэмжээ зэрэг нь стандартын шаардлага хангахгүй байлаа.  Мөн байнгын ажлын байранд хугацаагүй гэрээгээр ажиллуулах тухай хуулийн заалтыг зөрчиж, 200 орчим хүнийг хөлсөөр ажиллуулах гэрээгээр ажиллуулсан байгууллага ч байна.

Зарим компани дотоод журамдаа “Хүүхэд асрах чөлөөтэй ажилтан буцаж, ажилдаа ороход хүүхэд нь заавал нэг нас хүрсэн байна” гэсэн нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн  106 дугаар зүйлийн 106.2 дахь хэсэгт заасан “хүүхэд асрах чөлөө дууссан, эсхүл дуусаагүй боловч эх, эцэг өөрөө хүсвэл ажил олгогч түүнийг ажил, албан тушаалд нь үргэлжлүүлэн ажиллуулах үүрэгтэй...” гэсэн заалтыг зөрчиж байгааг Комиссоос компанийн удирдлагад санууллаа.
  Түүнчлэн ажилтнуудынхаа цагийг бүртгэхдээ  хоцорсон минут тутмаас 500 төгрөгийг цалингаас суутгах  журам гаргасан нь хууль зөрчиж буйг хүчингүй болгохыг Комиссын шаардлагад тусгасан юм.
   Дээр дурьдсан үүрэн холбооны компаниудын зарим нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг огт ажилд авдаггүй, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг ажиллуулж байгаа нь хуулиар тогтоосон хувь хэмжээнд хүрдэггүй зөрчлийг илрүүллээ. Мөн байгууллага дотроо ажилтнуудаа албан тушаал, цалин хөлс, нас, хүйсээр алагчлах явдал байгааг таслан зогсоох, орон тооны эмчтэй болох, нийгмийн даатгалын дэвтрийн бичилт зөрчилтэй байгааг арилгах зэрэг цөөнгүй асуудлыг Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос дээрх компаниудад хаягласан шаардлагад тусгаад байна. 

    "Эрүү шүүлтийг таслан зогсоох нь" санамж бичигт Хүний эрхийн Үндэсний Комиссыг төлөөлж ХЭҮК-ын гишүүн П.Оюунчимэг, ЦЕГ-ыг төлөөлж тус газрын УМБГ-ын дарга Ө.Энхтөр, ТЕГ-ыг төлөөлж, ТЕГ-ын Мөрдөн байцаах хэлтсийн дарга, хурандаа П.Пүрэвцогт, АТГ-ыг төлөөлж, АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга, эрхэлсэн комиссар А.Эрдэнэбат, УЕПГ-ыг төлөөлж, УЕПГ-ын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албаны дарга Б.Галдаа, ШШГЕГ-ыг төлөөлж тус газрын Захиргааны удирдлагын газрын дарга Х.Пүрэвсүрэн нар өнөөдөр буюу зургадугаар сарын 27-нд гарын үсэг зурж баталгаажууллаа.

   Тус санамж бичигт Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ, Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хууль тогтоомжийг удирдлага болгон “Хэнд боловч эрүү шүүлт тулгаж, хүнлэг бус, хэрцгий хандаж, нэр төрийг нь доромжилж болохгүй” гэсэн заалтыг үндэслэн эрүү шүүлтээс ангид байх эрхийг хангах, түүнээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг хамтран зохион байгуулна гэж онцолсон бөгөөд Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагааны явцад оролцогчдын эрхийг хангах, хамгаалах, эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох, сахилга хариуцлагын тогтолцоо, байгууллагуудын  хамтын ажиллагааг сайжруулах зорилготой юм.
   Юуны өмнө Эрүү шүүлтийг таслан зогсооход чиглэгдсэн эрх зүйн орчинг боловсронгуй  болгох, НҮБ-ын Хүний Эрхийн Зөвлөлийн 9 дүгээр хуралдаанаас гаргасан зөвлөмжийн эрүү шүүлттэй холбоо бүхий заалтуудыг хэрэгжүүлэх, НҮБ-ын Эрүүдэн шүүхийн эсрэг үндэсний хорооны 2010 оны 45 дугаар хуралдаанаас гарсан Зөвлөмжийг тусгай төлөвлөгөөний дагуу хамтран хэрэгжүүлэхийг энэхүү бичигт тусгажээ.

 Мөн санамж бичгийн хүрээнд Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенцийн нэмэлт протколд нэгдэн ороход чиглэсэн нөлөөллийн арга хэмжээг хамтран хэрэгжүүлж, Эрүү шүүлтийг устгах үндэсний механизмыг бий болгоход, дэмжлэг үзүүлэх, Эрүү шүүлтийн эсрэг конвенцийн дагуу дотоодын хууль тогтоомжийн нэр томъёог нийцүүлэн өөрчлүүлэх, хуулийн байгууллагуудын албан хаагчдын чадавхийг дээшлүүлэх сургалтыг Улаанбаатар хот болон аймаг, орон нутагт бүсчлэн зохион байгуулах, Цагдаагийн Академи болон Тагнуулын дээд сургуулийн төгсөх ангийн сонсогч, оюутнуудад эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх, эрүү шүүлтээс ангид байх эрхийн талаарх сургалтыг сургалтын хөтөлбөрт тусгуулах, “Эрүүдэн шүүхийн эсрэг конвенц”-ийн хэрэгжилтийн талаархи судалгааг сонгон авсан төв, орон нутгийн хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт явуулах эрх бүхий байгууллага, ЦЕГ-ын харъяа Албадан саатуулах, баривчлах төв болон ШШГЕГ-ын баривчлах, цагдан хорих,  төвлөрсөн хорих ангиудад хийхээр төлөвлөөд байна.
   Эрүү шүүлтийг таслан зогсоох санамж бичгийг  анх 2008 онд гурван жилийн хугацаатайгаар байгуулж, дээрх 6 байгууллага үзэглэж байсан бөгөөд энэ удаад ч мөн гурван жилээр сунгалаа.  Санамж бичигт гарын үсэг зурж үзэглэхээс өмнө ХЭҮК, АТГ, ТЕГ, ЦЕГ, ШШГЕГ, УЕПГ-ын удирдлагууд өнгөрсөн гурван жилд эрүү шүүлтийн эсрэг зохион явуулсан ажлаа тайлагнаж, өнөөдрийн нөхцөл байдлыг дүгнэн хэлэлцсэн юм.

    Хүний Эрхийн Үндэсний Комисс, Авлигатай Тэмцэх Газар, Тагнуулын Ерөнхий Газар, Цагдаагийн Ерөнхий Газар, Шүүхийн Шийдвэр гүйцэтгэх Ерөнхий Газар, Улсын Ерөнхий Прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах алба эрүү шүүлтийг таслан зогсооход хамтын хүчин чармайлт гаргах нэгдмэл санаачлагаа баталгаажуулж, 2008 онд хамтран ажиллах Санамж бичигт гарын үсэг зурсан байдаг. Тэгвэл хамтрагч байгууллагуудын үйл ажиллагаа өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд амжилттай хэрэгжиж, зохих үр дүнгээ өгсөн гэж үзэж, уг санамж бичгийг дахин сунгах, үйл ажиллагаагаа үргэлжүүлэх шийдвэрийг гаргаж, өнөөдөр буюу зургадугаар сарын 27-нд үзэглэнэ.
   НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей жил бүрийн 6 дугаар сарын 26-ны өдрийг “Эрүү шүүлтийн хохирогчдод дэмжлэг үзүүлэх” олон улсын өдөр болгон зарласан билээ. Эл өдөр дэлхийн өнцөг булан бүрт эрүү шүүлтийн хохирогчдыг санан дурсах, хүний эрхийн ноцтой зөрчлийг таслан зогсооход эв санаагаа нэгтгэх өдөр юм.
Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс байгуулагдсан цагаасаа эхлэн эрүү шүүлтийг таслан зогсооход онцгойлон анхаарал хандуулж, эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, цагдан хорих, эрүүлжүүлэх, баривчлах байр, хорих ангийн нөхцлийг сайжруулах, хуулийн байгууллагын ажилтнуудын хүний эрхийн мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэх талаар идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж ирлээ. Комиссын хүчин чармайлт, Комисстой нэгэн сэтгэлээр хамтран ажилладаг төрийн, төрийн бус, олон улсын байгууллагын зүтгэлийн үр дүнд бид чамгүй амжилтанд хүрсэн. Гэвч хүний халдашгүй дархан байх эрхийн ноцтой зөрчил болох эрүү шүүлтийг таслан зогсоох талаар цаашид авах шаардлагатай олон арга хэмжээ байна.  
    Баривчлах, цагдан хорих болон хорих байрны нөхцлийг сайжруулах, хуулийн байгууллагын ажилтнуудад хүний эрхийг дээдлэн хүндэтгэх хандлага төлөвшүүлэх ажлыг идэвхтэй үргэлжүүлэхийн сацуу Эрүүгийн хуулиар тодорхойлсон эрүүдэн шүүх гэмт хэргийн ойлголтыг Монгол Улс 2000 оны арваннэгдүгээр сарын 2-ны өдөр нэгдэн Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенцийн заалттай нийцүүлэх, улмаар эрүү шүүлтийн хохирогчид учирсан хохирлыг бүрэн дүүрэн нөхөн төлүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлэх нь шударга ёсонд нийцнэ.

   Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенцийн Нэмэлт протоколд нэгдэн орох, НҮБ-ын Эрүүдэн шүүхийн эсрэг хорооны 2010 оны 45 дугаар хуралдаанаас Монгол Улсад өгсөн зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх талаар Засгийн газар шуурхай арга хэмжээ авах шаардлагатай байна. 
Хэнд ч эрүү шүүлт тулгах, хэрцгий, хүнлэг бус, хүний ёсноос гадуур буюу нэр төрийг нь доромжлон харьцах, шийтгэх, ёсгүй.

     Хүний эрхийн Үндэсний Комисс хүний эрхийг дэмждэг, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагуудын төлөөллийг оролцуулсан уулзалт хэлэлцүүлгийг өнөөдөр буюу зургадугаар сарын 27-нд зохион байгуулж байна.

   Нийтдээ 60 орчим иргэний нийгмийн төлөөллийг оролцуулсан энэхүү уулзалтаар манай улсад тулгамдаж буй хүний эрхтэй холбоотой онц чухал асуудлуудыг төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хэрхэн хамтран шийдвэрлэх арга замыг эрэлхийлэх,  цаашдын хамтын ажиллагаагаа өргөтгөх, Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос төрийн бус байгууллагууд болон орон тооны бус зөвлөлтэйгээ санал солилцох, тэдний санал, санаачлагыг  дэмжиж ажиллах зэрэг асуудлыг хэлэлцэнэ. 

      Комиссоос өнгөрсөн арванхоёрдугаар сард төрийн бус байгууллагуудын төлөөллийг хүлээн авч уулзаж байсан удаатай.
   Хүний эрхийн Үндэсний Комисс нь хэдийгээр төрийн статустай байгууллага боловч дэргэдээ орон тооны бус зөвлөлтэй бөгөөд тус зөвлөл нь 10 гаруй иргэний нийгмийн байгууллагуудын төлөөллөөс бүрддэг юм.

    Жил бүрийн зургадугаар сарын 26-ныг дэлхий нийтээрээ эрүү шүүлтийн хохирогчдод дэмжлэг үзүүлэх олон улсын өдөр болгон тэмдэглэж иржээ. НҮБ-аас 1997 онд тус өдрийг эрүү шүүлтийн хохирогчдод туслах өдөр болгохоор зарласан юм.  “Энэ өдөр бол бидний төсөөлшгүй нөхцөл байдлыг даван туулсан хүмүүст хүндэтгэл үзүүлэх өдөр юм. Үгээр илэрхийлшгүй тэр зүйлийн эсрэг дэлхийн даяараа үг хэлэх боломжийг олгодог. Дэлхийн өнцөг булан бүрт эрүү шүүлтийн золиос болсон олон зуун хохирогчдыг санан дурсах, дэмжихэд зориулсан өдрийг бий болгох нь зайлшгүй юм.” гэж НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан Коффи Аннан  нэгэнтээ хэлсэн байдаг.
    Манай улс 1961 онд НҮБ-ын бүрэн эрхт гишүүн болсноос хойш нийт 50 гаруй Олон улсын гэрээ, конвенцид нэгдэн орсон байна. Тэдгээрээс дараах гэрээнүүд нь Эрүү шүүлтээс ангид байх эрхийн асуудлыг зохицуулсан, журамласан байна. Хүний эрхийн Түгээмэл Тунхаглал, Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пакт,  Ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä õýëáýðýýð õýðöãèé, õ¿íëýã áóñààð áóþó õ¿íèé íýð òºðèéã äîðîìæëîí õàðüöàæ øèéòãýõèéí ýñðýã êîíâåíöийг өнөөдөр манай улс дагаж мөрдөх үүрэг хүлээсэн байгаа. 
Харин Ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä õýëáýðýýð õýðöãèé, õ¿íëýã áóñààð áóþó õ¿íèé íýð òºðèéã äîðîìæëîí õàðüöàæ øèéòãýõèéí ýñðýã êîíâåíöийн нэмэлт протоколд Монгол Улс нэгдэн орох асуудлаар нээлттэй хэлэлцүүлгийг Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагуудтай хамтран энэ хавар зохион байгуулсан билээ. 
    Эрүүгийн хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1 дэх хэсэгт “Заавал биелүүлэх тушаал, захирамжийг биелүүлэхдээ энэ хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхолд гэм хор учруулсан бол гэмт хэрэгт тооцохгүй“ гэж заасныг нэн даруй хүчингүй болгох, дээд шатны албан тушаалтны тушаал нь эрүүдэн шүүх аливаа үйлдлийг зөвтгөх шалтаг болохгүй гэсэн агуулгаар оролцогч улс хууль, тогтоомжоо өөрчлөх нь зүйтэй” гэсэн агуулгатай “Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж, шийтгэхийн эсрэг конвенц”-ийн хэрэгжилтэд анхаарал хандуулж, уг конвенцийн нэмэлт протоколд Монгол Улс нэгдэн орох асуудлыг авч хэлэлцэх талаар Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос 2011 онд гаргасан “Монгол Улс дахь Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 10 дахь илтгэл”-д зөвлөмж болгон тусгаад байна. Эрүү шүүлтийг таслан зогсооё.
                                   Эрүү шүүлт гэж юуг хэлэх вэ?
Ýð¿¿äýí ø¿¿õ ãýæ õýí íýã õ¿í áóþó ãóðàâ äàõü ýòãýýäýýñ ìýäýý ñýëò, ìýä¿¿ëýã àâàõ, òóõàéí õ¿í áóþó ãóðàâ äàõü ýòãýýäèéí ¿éëäñýí áóþó ñýðäýãäñýí õýðýãò øèéòãýõ, àéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ, øàõàëò ¿ç¿¿ëýõ, àëèâàà áàéäëààð àëàã÷èëàõ çîðèëãîîð òºðèéí àëáàí òóøààëòàí, àëáàí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé áóñàä õ¿íèé ºäººí õàòãàëò, èë, äàëä çºâøººð뺺ð òóõàéí õ¿í áóþó ãóðàâ äàõü ýòãýýäèéí áèå ìàõáîäü, ñýòãýë ñàíààã õ¿÷òýé øàíàëãàí çîâîîõ àëèâàà ñàíààòàé ¿éëäëèéã õýëíý.                                                      /Ýð¿¿äýí ø¿¿õèéí ýñðýã êîíâåíöèéí I ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýã./
                                 Эрүү шүүлтийн хэлбэрүүд
      Áèå ìàõáîäèéí эрүү шүүлт:

•     Çîäîõ
•     Öàõèëãààíààð öîõèóëàõ
•     Ãàð õºëèéã íü ñóíãàæ òàòàõ
•     Óñàíä æèâ¿¿ëýõ
•     Àìüñãàëûã íü áîîõ
•     Ò¿ëýõ
•     Õ¿÷èðõèéëýõ
•     Òàð÷ëààí çîâîîõ гэх мэт...

Ñýòãýë ñàíààíû õóâüä:
•    Òóñãààðëàæ  ãàíöààðàíã íü õîðèõ
•    Àéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ
•    Áàñàìæëàí, äîðîìæëîõ
•    Äîîãëîí òîõóóðõàõ
•    Гүтгэх, худал мэдээлэл тараах
•    Áóñäûã ýð¿¿äýí ø¿¿æ áóé дүрс ¿ç¿¿ëýõ
•    ªäººí õàòãàõ
•    Ñýòãýë ñàíààíû õ¿÷òýé äàéðàëò õèéõ
•    Îéð äîòíûõ íü õ¿íèé òàëààð òààã¿é ìýäýýëýë ºãºõ
•    Õîîë óíäààð íü ñîéõ
•    Õ¿íä íºõöºëä õîðèõ
       Сонирхолтой ишлэлүүд
•     Хүн бүр амьд явах, эрх чөлөөтэй байх, халдашгүй дархан байх эрхтэй. /3-р зүйл/
•    Хэнд ч эрүү шүүлт тулган эсхүл хэнтэй ч хэрцгийгээр, хүний ёсноос гадуур буюу нэр төрийг нь доромжлон харьцах, шийтгэх ёсгүй. /5-р зүйл/
•    Хүн бүр хуулийн өмнө адил тэгш байх эрхтэй. /7-р зүйл/
•    Хэнийг ч дур мэдэн баривчлах, саатуулах буюу хөөн зайлүүлах ёсгүй. /9-р зүйл/
•    Гэмт хэрэгт буруутгагдаж буй хэн боловч өмгөөлөх бүх боломжоор хангагдсан нээлттэй шүүх хурлаар гэм буруутайг нь хуулийн дагуу тогтоох хүртэл гэм буруугүй гэж тооцогдох эрхтэй.
                                             / Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглалаас/
•    Хүн бүр амьд явах эрхтэй. Энэ эрхийг хуулиар хамгаална. Хэний ч амь насыг дур мэдэн бусниулж болно.  /6-р зүйл 1 дэх хэсэг/
•    Хэнд ч эрүү шүүлт тулгах, хэрцгий, хүнлэг бусаар, нэр төрийг нь доромжлон харьцах буюу шийтгэхийг хориглоно. /7-р зүйл/
•    Хүн бүр эрх чөлөөтэй, халдашгүй дархан байх эрхтэй. Хэнийг ч дур мэдэн баривчлах буюу цагдан хорьж болохгүй. Хуульпд заасан үндэслэл, журмаас гадуур хэний ч эрх чөлөөг хасч болохгүй. /9-р зүйл 1 дэх хэсэг/
•    Шүүхийн өмнө бүх хүн тэгш эрхтэй. Хүн бүр өөрт тулгасан эрүүгийн хэргийг...   ...хуулийн дагуу байгуулагдсан эрх бүхий хараат бус, тал үл харах шүүхээр нээлттэй, шударгаар шүүлгэх эрхтэй. /14-р зүйл 1 дэх хэсэг/
                      / Иргэний болон Улс төрийн эрхийн тухай Олон улсын Пактаас/

        НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей жил бүрийн 6 дугаар сарын 26-ны өдрийг “Эрүү шүүлтийн хохирогчдод дэмжлэг үзүүлэх” олон улсын өдөр болгон зарласан билээ. Эл өдөр дэлхийн өнцөг булан бүрт эрүү шүүлтийн хохирогчдыг санан дурсах, хүний эрхийн ноцтой зөрчлийг таслан зогсооход эв санаагаа нэгтгэх өдөр юм.
       Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс байгуулагдсан цагаасаа эхлэн эрүү шүүлтийг таслан зогсооход онцгойлон анхаарал хандуулж, эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, цагдан хорих, эрүүлжүүлэх, баривчлах байр, хорих ангийн нөхцлийг сайжруулах, хуулийн байгууллагын ажилтнуудын хүний эрхийн мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэх талаар идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж ирлээ. Комиссын хүчин чармайлт, Комисстой нэгэн сэтгэлээр хамтран ажилладаг төрийн, төрийн бус, олон улсын байгууллагын зүтгэлийн үр дүнд бид чамгүй амжилтанд хүрсэн. Гэвч хүний халдашгүй дархан байх эрхийн ноцтой зөрчил болох эрүү шүүлтийг таслан зогсоох талаар цаашид авах шаардлагатай олон арга хэмжээ байна.  
       Баривчлах, цагдан хорих болон хорих байрны нөхцлийг сайжруулах, хуулийн байгууллагын ажилтнуудад хүний эрхийг дээдлэн хүндэтгэх хандлага төлөвшүүлэх ажлыг идэвхтэй үргэлжүүлэхийн сацуу Эрүүгийн хуулиар тодорхойлсон эрүүдэн шүүх гэмт хэргийн ойлголтыг Монгол Улс 2000 оны арваннэгдүгээр сарын 2-ны өдөр нэгдэн Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенцийн заалттай нийцүүлэх, улмаар эрүү шүүлтийн хохирогчид учирсан хохирлыг бүрэн дүүрэн нөхөн төлүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлэх нь шударга ёсонд нийцнэ. Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенцийн Нэмэлт протоколд нэгдэн орох, НҮБ-ын Эрүүдэн шүүхийн эсрэг хорооны 2010 оны 45 дугаар хуралдаанаас Монгол Улсад өгсөн зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх талаар Засгийн газар шуурхай арга хэмжээ авах шаардлагатай байна. 
       Хүний Эрхийн Үндэсний Комисс, Авлигатай Тэмцэх Газар, Тагнуулын Ерөнхий Газар, Цагдаагийн Ерөнхий Газар, Шүүхийн Шийдвэр гүйцэтгэх Ерөнхий Газар, Улсын Ерөнхий Прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах алба эрүү шүүлтийг таслан зогсооход хамтын хүчин чармайлт гаргах нэгдмэл санаачлагаа баталгаажуулж, 2008 онд хамтран ажиллах Санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Хамтрагч байгууллагууд өнгөрсөн 3 жилийн хугацаанд амжилттай хэрэгжиж, зохих үр дүнгээ өгсөн Санамж бичгийг дахин сунгах, үйл ажиллагаагаа үргэлжүүлэх шийдвэрийг гаргаж, өнөөдөр үзэглэж буйг Монгол Улсын иргэн танд дуулгахад таатай байна.
Хэнд ч эрүү шүүлт тулгах, хэрцгий, хүнлэг бус, хүний ёсноос гадуур буюу нэр төрийг нь доромжлон харьцах, шийтгэх, ёсгүй.
     МОНГОЛ УЛСЫН ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ДАРГА ЖАМСРАНГИЙН БЯМБАДОРЖ

  Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын дарга Ж.Бямбадоржийн "Үндэсний шуудан" сонинд өгсөн ярилцлагыг уншигч танаа толилуулъя.

Õ¿íèé ýðõèéí Үíäýñíèé Кîìèññûí äàðãà Æ.Áÿìáàäîðæòîé öàã ¿åèéí àñóóäëààð ÿðèëöëàà.

-Õýäõýí õîíîãèéí äàðàà Á.Õóðöûí äàâæ çààëäàõ øàòíû ø¿¿õ õóðàë áîëîõ ãýæ áàéíà.  Ýíý õóðàë ýöñèéíõ áàéõ. ¯¿íòýé õîëáîãäóóëàí Õ¿íèé ýðõèéí Үндэсний Кîìèññûí äàðãààñ áàéð ñóóðèéã íü ñîíñîõ ãýæ èðëýý.
-Çà.
-Òà “Ýìíåñòè èíòåðíýøíë” áàéãóóëëàãûí öàõèì õóóäñàíä ãàðñàí ìýäýýëëèéã óíøñàí ë áàéëã¿é…
- Òàëèéãàà÷ Ä.Ýíõáàòûí ä¿¿ãèéí àìü íàñàíä çàíàëõèéëñýí ãýýä ¿¿.
-Õàðèí òèéì. Á.Õóðöûí õóëãàéëæ àâ÷èðñàí ãýõ Ä.Ýíõáàòûí ä¿¿ Ä.Áàÿðààã õîðäóóëñàí, àìü íàñàíä íü çàíàëõèéëñýí, ýíý òàëààð áè÷ñýí ñýòã¿¿ë÷èéã ñ¿ðä¿¿ëñýí ãýýä áè÷ñýí áàéñàí. Òýãýýä ýíý ìàòåðèàëûã Ëîíäîíû ø¿¿õ ð¿¿ ÿâóóëñàí ãýñýí áàéíà ëýý?
- “Ýìíåñòè èíòåðíýøíë” îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà ººðèéí âýá õóóäñàíäàà Ä.Áàÿðàà ãýäýã õ¿íèé òóõàé áè÷èæ, Õ¿íèé ýðõèéí Үíäýñíèé Кîìèññûã  àíõààðëàà õàíäóóëàõûã õ¿ññýí áàéñàí. Ìàíàé áàéãóóëëàãà ººðèéí ¿¿ðãèéí äàãóó õîëáîãäîõ ãàçðóóäàä àñóóäàë òàâüæ, õàðèóëò àâñàí. Ä.Áàÿðààã õîðäóóëñàí, çîäñîí ãýäýã àñóóäàë õýâëýëä ãàðñàí þì áàéíà. Ýíý äàãóó õîëáîãäîõ ãàçðóóä øàëãàëò õèéãýýä èð¿¿ëñýí õàðèó ýíý áàéíà. Íèéñëýëèéí ïðîêóðîðûí òóñëàõ, õýëòñèéí äàðãà Æàäàìáà ïðîêóðîðûí ýíý îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí 26-íû ºäºð ìàíàéä èð¿¿ëñýí àëáàí áè÷èã áàéíà. Ýíä äóðäñаíààð íýãä¿ãýýðò, òàëèéãàà÷èéí ä¿¿ã çîäñîí, õîðäóóëñàí ãýäýã íü òîãòîîãäîîã¿é. Õî¸ðäóãààðò,  Á.Õóðöòàé, ýñâýë Ä.Ýíõáàòòàé õîëáîîòîé ãýñýí ÿìàð ÷ þì òîãòîîãäîîã¿é ë þì áàéíà ëýý. Òýãýõýýð Á.Õóðö ÷ ÿëãàà áàéõã¿é, Ä.Áàÿðàà ÷ ÿëãàà áàéõã¿é àäèëõàí ë Ìîíãîë Óëñûí èðãýí. Õýí íü ÷ ýðõýý õàìãààëóóëàõ ýðõòýé. Õ¿íèé ýðõèéí Үíäýñíèé Кîìèññ áîë íýã òàëààñ энэ асуудалд ìàø àíõààðàëòàé õàíääàã. ͺ㺺 òàëààñ àëèâàà õóäàë õóóðìàã ìýäýýëëýýð Ìîíãîë Óëñûí õýí íýãýí èðãýíèéã áóðóóòãàõ, íîòëîõ áàðèìò áîëãîõ  èéì õóäàë ç¿éë ãàðâàë áèä òүүнд нь  õàðèó ºãºõ ¸ñòîé. Áè ñàÿûí ººðèéí ÷èíü àñóóëòûí  òàëààð ìýäýýëýë õàéãààä íàðèéí þì îëñîíã¿é. Õàðèí Ìîíãîëûí õóóëü õÿíàëòûí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäûí èð¿¿ëñýí áè÷ãýýñ ¿çâýë Ä.Ýíõáàò àãñíû ãýð á¿ë, àõ ä¿¿ñèéã äàðàìòàëñàí ÿìàð íýãýí þì áàéõã¿é ãýæ îéëãîæ áàéãàà. ̺í òýð òàëààð áè÷ñýí ñýòã¿¿ë÷èéã äàðàìòàëñàí ãýñýí ç¿éë ºíººã õ¿ðòýë ìàíàéä èðýýã¿é. Ñîíèí õýâëýë ø¿¿ãýýä ÷ áè÷ñýí ìàòåðèàëûíõàà òºëºº äàðàìòëóóëñàí ãýñýí þì îëñîíã¿é.
-Õ¿íèé ýðõèéí Үндэсний Кîìèññ áîë ÿìàð ÷ áàéñàí èéì þì íîòëîãäñîíã¿é ãýýä ä¿ãíýëòýý ãàðãàñàí þì áàéíà, òèйì ¿¿?
-Áèäíèé àâñàí ìýäýýëëýýð áîë ÿìàð íýãýí èéì ç¿éë àëãà àà ãýäãèéã ë õýëæ áàéãàà þì. Áèä ÷èíü ïðîêóðîð, õóóëèéí áàéãóóëëàãà áîëîí ¿¿íèé õîéíîîñ õººöºëäñºí áàðèìòûã ò¿øèãëýí ÿðèíà ø¿¿ äýý.
-“Ýìíåñòè èíòåðíýøíë”-èéíõýí ÿìàð áàðèìòàí äýýð ¿íäýñëýí òýð á¿õíèéãýý ãàðãàñàí þì áîëîî. Õ¿íèé ýðõèéí Үíäýñíèé Кîìèññò àëáàí ¸ñîîð ìýäýãäñýí ç¿éë áàéãàà þó?
-Òèéì þì áàéõã¿é. Ãýõäýý îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàä òîäîðõîé ºðãºäºë ãîìäëûí äàãóó ë àñóóäàë î÷äîã. Òýð ãàçàð íü ººðñäèéí òóõàéí òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàí òîäîðõîé õ¿í ÿâóóëæ øàëãóóëàõ, ýñâýë òýíä áàéãàà Õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãàä õàíäàæ, àíõààðàõûã õ¿ñäýã ë äýý. “Ýìíåñòè èíòåðíýøíë” ãýëòã¿é ͯÁ-ûí олон төрөлжсөн хүний эрхийн áàéãóóëëàãууд áàéíà. Ýä ÷ ìºí ÿëãààã¿é, тèéì ë çàð÷ìààð àæèëëàäàã.
-ͺ㺺 òàëààñ Á.Õóðöûí àð ãýðèéíõýí òàíàéä õàíäñàí áîëîâ óó?
-Õàíäñààí õàíäñàí. Òýä ºðãºäºë人 “Á.Õóðöûí õóâüä ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëæ ÿâæ áàéãààä òºðèéí íýðèéí ºìíººñ àæèëëàæ áàéãààä ò¿¿íäýý áóðóóòãàãäàæ áàéíà. Ò¿¿íèé ãýð á¿ë, ¿ð õ¿¿õýä íü õîõèð÷ áàéíà” ãýñýí áàéñàí. Ýíý áîë ¿íäýñëýëòýé. Ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí õ¿í íü Á.Õóðöûã áàðèâ÷ëàãäñàí ýíý õóãàöààíä Ëîíäîíä î÷îîä төрсөн. Íÿëõ õ¿¿õýäòýéгээ òýíä áàéæ ë áàéíà. ̺í íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿¿õýä íü òýíä áàéãàà. Ýíä áàñ õ¿¿õä¿¿ä íü áàéãàà. Ýíý á¿ãä ÷èíü áàñ áèäíèé àíõààðàëä áàéõ àñóóäàë ë äàà. Ñàÿ ìàíàé áàéãóóëëàãûí ç¿ãýýñ ÈÁÓÈÍÂÓ-ûí òºðèéí ñàéä Æåðåìè Áðàóíûã Ìîíãîëä èðýýä áàéõ ¿åä íü óóëçàõ õ¿ñýëò òàâüñàí. Õàðàìñàëòàé íü óóëçàõ áîëîìæ îëäñîíã¿é. Áàñ Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìààð íü äàìæóóëàí àñóóäàë òàâüñàí. Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìíààñ áèäýíä õàðèó èð¿¿ëýõäýý “Хóóëèéí äàãóó á¿õ þì ÿâàãäàæ áàéãàà. Õýðâýý õîðèãäîæ áàéãàà Á.Õóðö ººðºº ÿìàð íýãýí áàéäëààð ýðõ íü çºð÷èãäñºí ãýæ ¿çýæ áàéãàà áîë áèä òýðèéã øàëãóóëæ áîëíî” ãýñýí áàéñàí. Àñóóäàë ãàíöõàí òýð áèø ø¿¿ äýý. Á.Õóðöààñ ãàäíà òýíä áàéãàà ãýð á¿ë, ¿ð õ¿¿õäèéíõ íü òàëààð áèä ÿðèàä áàéãàà þì ø¿¿ äýý. Ýíý àñóóäëûã áèä àíõààðàëòàé ñóäàëæ áàéíà. Áàñ Èõ Áðèòàíè Óìàðä Èðëàíäûí íýãäñýí âàíò óëñûí Õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãàä õàíäàõààð ìàòåðèàë öóãëóóëààä áàéæ áàéíà. 
-Ìîíãîëä òàëèéãàà÷ Ä.Ýíõáàòûí àð ãýðèéíõíèéã äàðàìòàëæ çàíàëõèéëæ áàéíà ãýñýí ýíý ìýäýýëýë Ëîíäîíû ø¿¿õèéíõýíä áàñ õ¿ðñýí ë áàéõ äàà?
-Î÷ñîí áîëîëòîé þì. Àëаãààðàà õàðæ, àðâààðàà áàðèàã¿é áîëîõîîð áè ÿã íàðèéí õýëæ ìýäýõã¿é áàéíà.Òýãýýä ë “áîëîëòîé” ãýæ áàéãàà þì ø¿¿.
-Ìàíàé ç¿ãýýñ áàñ ýíý íü ¿íäýñëýëã¿é þì áàéíà ãýñýí áàðèìò íîòîëãîî ÿâóóëæ áàéãàà áîëîâ óó?
-Òýðèéã íàðèéí ìýäýõã¿é þì. Ìàíàéä çîõèõ øóãаìûí äàãóó àñóóäëàà òàâüñàí áîë ÿâóóëæ ë áàéãàà áàéõ.
-Õóðöûí àð ãýðèéíõíèé ýðõ íü õºíäºãäºæ áàéíà ãýæ òà õýëæ áàéíà. ßã ººðèéíõ íü ç¿ãýýñ ýðõ íü õºíäºãäºæ áàéãàà ç¿éë áàéãàà áîëîâ óó. Ýíý òàëààð òàíàé áàéãóóëëàãàä õàíäñàí áîëîâ óó?
-Òýð òàëààð îäîîõîíäîî õýëýõ ç¿éë àëãà áàéíà. Ìàíàé Çàñãèéí ãàçðûí ç¿ãýýñ, ºì㺺ëºã÷äèéí ç¿ãýýñ äèïëîìàò ýðõýý áèåë¿¿ëæ áàéñàí õ¿íèéã Âåíèéí êîíâåíö çºð÷èí áàðèâ÷иëëàà ãýäýã àñóóäàë  ÿìàð ÷ áàéñàí òàâüæ áàéãàà þì áèëýý.
-Õ¿íèé ýðõ çºð÷èãäñºí ãýñýí áàñ íýãýí ºðãºäëèéí òàëààð õàðèóëò ºãíº ¿¿. Àâèëãàòàé òýìöýõ ãàçðûí äýä äàðãà Ä.Ñóíäóéñ¿ðýíãèéí ºðãºäëèéí äàãóó òàíàé áàéãóóëëàãà ä¿ãíýëò ãàðãàñàí ãýæ ñîíññîí. Õ¿íèé ýðõ çºð÷èãäñºí ãýæ ¿çñýí áîëîâ óó, ýñâýë ¿ã¿é þ¿?
-Ä.Ñóíäóéñ¿ðýí ìàíàéä ºðãºäºë ãàðãàñàí. Õàìãèéí ãîë íü “Áèä õàëäàøã¿é ýðõòýé áàéñàí. Áèäíèé õàëäàøã¿é ýðõèéã çºâõºí ÓÈÕ öóöàëñàí òîõèîëäîëä ìºðäºí áàéöààõ, õîðèõ àæèë ÿâàãäàõ ¸ñòîé” ãýæ ºðãºäºë人 äóðäñàí áàéñàí ë äàà. Õî¸ð øàòíû ø¿¿õèéí øèéäâýð ãàð÷èõñàí íºõöºëä Õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãà ÿàõ ÷ áèëýý. Ãýõäýý ÓÈÕ-ä õóóëü çºð÷èæ áàéíà ãýäãèéã íü õýëñýí, áè÷èã ÿâóóëñàí.
-ßìàð õóóëèéã ÿàæ çºð÷ñºí ãýæ ¿çñýí þì áý?
-Õóóëüä çààñíààð ÓÈÕ-ûí çºâøººðºëã¿éãýýð áàðèâ÷ëàõ öàãäàí õîðèõ ó÷èðã¿é. Ãýòýë èéì ïðàêòèê òîãòîõ ãýæ áàéíà. ¯¿íä àíõààðàà÷ ýý ãýýä ÓÈÕ-ûí äàðãàä áè÷èã ÿâóóëñàí. Á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëýõ áàéñàí þì óó, б¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëýëã¿éãýýð ø¿¿í öàãäàí õîðüæ áîëîõ áàéñàí þì óó ãýäýã áîë áèäíèé àñóóäàë áèø ø¿¿ äýý. Ãýõäýý ÿìàð ÷ ë áàéñàí õóóëèéí çààëò çºð÷ñөí òóõàé ÓÈÕ-ä ìýäýãäñýí áàéãàà.
-Áàñ ñ¿¿ëèéí ¿åä ñýòã¿¿ë÷ Äî.×óëóóíáààòàðûã õàíäñàí ãýæ ñîíññîí?
-Өөрөө хандаагүй, сýòã¿¿ë÷äèéí áàéãóóëëàãà õàíäñàí. Áèä До. ×óëóóíáààòàðòàé очиж óóëçñàí. ßìàð íýãýí ýð¿¿ ø¿¿ëò äàðàìò áàéíà óó ãýñýí, áàéõã¿é ýý ë ãýæ áàéíà ëýý. Сîíèí õýâëýëýýс õàðààä áàéõàä ýð¿¿ ø¿¿ëò ÿâóóëààä áàéãàà þì óó ãýìýýð õàðàãäàæ ë áàéíà ëýý. ¯íýí áîë ø¿¿ äýý. Æèøýý íü, “×èíèé àðä õýí áàéãàà þì, Ýíõáàÿð óó, Ýíõáàÿð ãýýä õýë÷èõ” ãýñýí àñóóëò áàéãàà þì. Õýðâýý òèéì àñóóëò òàâüæ áàéãàà áîë ýíý áîë ýð¿¿ ø¿¿ëòèéí íýã õýëáýð ìºí. ßàõàâ ìàíàéõàí î÷èæ óóëçàõàä ººðºº áîë ¿ã¿é ýý ë ãýñýí áàéíà ëýý. Ãýõäýý õîðèãäîæ áàéãàà õ¿í õýö¿¿ ø¿¿ äýý. Áè ¿ã¿é áàéãààñàé ãýæ õ¿ñ÷ áàéíà.
                                                                                            Ярилцсан : С.Ононтуул  
        “Үндэсний шуудан” сонин. 2011 оны зургадугаар сарын 17. № 143(1167)

    ХЭҮБ-уудын Ази, Номхон далайн Чуулган, Хүний эрхийн Дээд Комиссарын Газрын Үндэсний байгууллагууд болон Бүс нутгийн тогтлолцооны хэлтэс, Бангкок дахь НҮБХХ-ийн Ази, Номхон далайн бүсийн төв хамтран хэрэгжүүлж байгаа “Ази, Номхон далайн бүс нутаг дахь Хүний эрхийн Үндэсний Байгууллагуудын чадавхийг дэмжих нь” төслийн хүрээнд Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс-т чадавхийн үнэлгээ хийхээр боллоо.
  Чадавхийн үнэлгээг ирэх наймдугаар сард хийх бөгөөд төслийн бэлтгэл ажилтай холбоотой асуудлаар Хүний эрхийн Үндэсний Байгууллагуудын Ази, Номхон Далайн Чуулган, НҮБХХ-ийн төлөөлөгчид манай улсад ирж ажиллаад буцлаа. Уг төсөл нь тухайн бүс нутаг дахь ХЭҮБ-ууд үйл ажиллагаагаа үр дүнтэй явуулахад шаардлагатай чадавхи, хэрэгцээнийхээ талаар өөрсдөдөө үнэлгээ хийх, чадавхийг дээшлүүлэх стратегийг боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх зорилготой юм.
   Дээрх үнэлгээг хийснээр ХЭҮБ нь өөрийн бүрэн эрхийг зохистойгоор хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай чадавхийн хэрэгцээг системтэйгээр ойлгох, ирээдүйн чиг баримжаагаа тодорхойлоход чухал нөлөөтэй юм.