2009 оны эхний хагас жилд гомдлын дагуу Комиссоос хүргүүлсэн шаардлага, зөвлөмж

2010 онд Комиссоос хүргүүлсэн санал шаардлага зөвлөмжүүд

2010 гарсанаас хойшхи хугацаанд Комиссоос хүний эрхийн ноцтой зөрчлийг таслан зогсоох ажлын хүрээнд 4 шаардлага, хяналт шалгалтын ажлын хүрээнд 4 зөвлөмжийг холбогдох байгууллагуудад хүргүүлсэн бөгөөд үүнээс ХХААХҮЯ, Амарбаясгалант хийдэд тус тус хүргүүлсэн шаардлагын дагуу арга хэмжээ авсан талаар хариу ирүүлсэн байна.

Гомдлын дагуу Төв аймгийн прокурорын газар, Орхон аймгийн эрүүл мэндийг газар хүргүүлсэн шаардлагын хариуг ирүүлээгүй байна. “Эрдэнэт хивс”  ХХК, “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-д хүргүүлсэн зөвлөмжүүдийн хариуг ирүүлэх хугацаа 5 хоногоор хоцорч байгаа тул 11 сарын 5-ны дотор хариу ирүүлэхийг шаардсан болно. 

2009 онд Комиссоос хүргүүлсэн санал шаардлага зөвлөмжүүд

Саналын талаар.

     Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн саналыг боловсруулав. 

     Мөн Жендэрийн эрх, тэгш байдлыг хангах тухай, Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай, Эрүүгийн төрөлжсөн хуулийн төсөл болон Төрийн жинхэнэ албаны удирдах албан тушаалтанд тавигдах тусгай шаардлагын тухай УИХ-ын тогтоолын төсөл зэрэгт хүний эрхийн зарчим, хэм хэмжээ, олон улсын стандартад нийцүүлэх талаар тусгайлсан саналыг хүргүүлэв.

     Дэлхийн хүний эрхийн боловсролын хөтөлбөрийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх хүний эрхийн боловсрол олгоход чиглэсэн сургалт, мэдээлэл, соён гэгээрүүлэх арга хэмжээ авах, сургуулийн өмнөх ба бага боловсролын шатанд хүний эрхийн тухай ойлголт олгох, суурь болон бүрэн дунд боловсролын шатанд хүний эрхийн бие даасан хичээл оруулах, хүний эрхийн хичээл заах багш нарыг бэлтгэх, Хүний эрхийн сурах бичиг, гарын авлага, баримт бичгийг боловсруулах талаар Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдад санал хүргүүлсэн. 

     Үндэстэн дамнасан зохион байгуулалттай гэмт хэргийн эсрэг НҮБ-ын конвенц, түүний нэмэлт Хүн, ялангуяа эмэгтэйчүүд болон хүүхэд худалдаалахаас урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох ба шийтгэх тухай протоколыг УИХ-аас соёрхон баталсантай холбогдуулан уг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, тэмцэх эрх зүйн орчны судалгааг явуулж, тодорхой санал зөвлөмж гарган “Хүн худалдаалах гэмт хэрэгтэй тэмцэх тухай” хуулийн төслийг боловсрууллаа. 

Зөвлөмжийн талаар.

     Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрхийн тухай конвенцийг УИХ соёрхон баталсантай холбогдуулан хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг аливаа төрлийн алагчлалд өртөхөөс хамгаалах, тэдэнд хүртээмжтэй орчинг бий болгож, нийгмийн амьдралд бүрэн дүүрэн оролцох боломжийг бүрдүүлэхэд чиглэгдсэн арга хэмжээг хэрэгжүүлэх олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийнхээ эрхийг сахин хамгаалах зорилгоор төр, захиргааны 11 байгууллагад зөвлөмж хүргүүлэв.

     Хорих анги дахь хүний эрхийн нөхцөл байдлыг тодорхойлж, зөрчил дутагдлыг засуулах, хорих ангийн ахуй нөхцлийг сайжруулах, хоригдлууд эрүү шүүлт, зүй бус харьцаанд өртөх явдлаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Комиссоос тогтмол зохион байгуулдаг шалгалтыг ШШГЕГ-ын харьяа 405, 429, 409, 425 дүгээр хорих ангиуд болон ШШГЕГ-ын харьяа Согтуурах, мансуурах, донтой өвчтөнг албадан эмчлэх, албадан хөдөлмөр эрхлэх газарт хийж, шалгалтаар илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгуулахаар зөвлөмж хүргүүлэв. 

     БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай “ДОНШЕН” газрын тосны ХХК-ны Дорноговь аймгийн Сайншанд сумд үйл ажиллагаа явуулж буй үйлдвэрлэлийн хэсэг дэх ажилтнуудын хөдөлмөрлөх эрхийн хэрэгжилтийн байдалд шалгалт явуулж, цаашид анхаарах шаардлагатай асуудлаар зөвлөмж хүргүүлэв. 

Шаардлагын талаар.

     НЦГ-ын харьяа Албадан саатуулах баривчлах төвийн үйл ажиллагаа, ахуй нөхцөл, байрлагчдын эрхийн хэрэгжилтийн байдалд хийсэн шалгалтаар тус төвийн үйл ажиллагаа хүний эрхийг тодорхой хэмжээнд зөрчиж байсан тул зохих шаардлагыг холбогдох байгууллагад хүргүүлэв. 

     2009 онд Комиссын гишүүний 6 шаардлага, 11 зөвлөмжийг байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлэн хэрэгжилтэнд хяналт тавьж ажилласан. Үүнийг төрлөөр авч үзвэл хяналт шалгалт, бодлого, дүн шинжилгээний хүрээнд 1 шаардлага, 9 зөвлөмж, гомдлын дагуу 5 шаардлага, 2 зөвлөмж хүргүүлсэн байна. 

     Комиссын гишүүний шаардлага зөвлөмж хүргүүлсэн байдлыг өмнөх онтой харьцуулан хүснэгтээр үзүүлбэл: 

     Хууль тогтоомж, захиргааны шийдвэр хүний эрхийн үндсэн зарчимд нийцэж байгаа эсэхэд хийсэн дүн шинжилгээ болон хяналт шалгалтын ажлын үр дүнд байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлсэн Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийн тоо өмнөх онтой харьцуулахад нэмэгдсэн байна. 

Шаардлага, зөвлөмжийн биелэлтийн талаар танилцуулбал: 

1. Төв аймгийн Цагдаагийн газарт хүргүүлсэн албан шаардлага: 

Орхон аймгийн иргэн Д.Б нараас Төв аймгийн Заамар сумын нутагт алт олборлохоор явахдаа цагдаагийн алба хаагч нарт зодуулж эрхээ зөрчүүлсэн талаарх гомдлыг шалгаж тогтоон гэм буруутай этгээдэд арга хэмжээ авахуулахаар албан шаардлага хүргүүлсний дагуу холбогдох байгууллага нь цагдаагийн ажилтан Б.Э, А.З нарт сахилгын арга хэмжээг авсан байна.

2. Адоре пропертиз ХХК-нд хүргүүлсэн албан шаардлага: 

 Хан-Уул дүүргийн 1 дүгээр хорооны иргэдээс тус барилгын компаний үйл ажиллагаа нь эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг зөрчиж хүрээлэн буй орчныг бохирдуулж байна гэсэн гомдол ирүүлснийг шалгаж тогтоон, албан шаардлага хүргүүлсэний дагуу уг барилгын компани орчны тохижолт цэвэрлэгээг хийж гүйцэтгэсэн.

3. Хэнтий аймгийн Хэрлэнбаянулаан тосгоны Ерөнхий боловсролын сургуулийн захиралд хүргүүлсэн албан шаардлага: 

Хэнтий аймгийн Хэрлэнбаянулаан тосгоны сургуулийн багш Г.Б-с ажлаас үндэслэлгүйгээр халагдсан талаар гомдол ирүүлснийг шалгаж, түүнийг ажилд эргүүлэн авах талаар албан шаардлага хүргүүлсний дагуу иргэн Г.Б ажилдаа орсон байна.

4. Баян-Өлгий аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын даргад хүргүүлсэн албан шаардлага: 

Баян-Өлгий аймгийн Өлгий сумын иргэн Х.Е нь аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын даргын шийдвэрээр ажлаас үндэслэлгүй халагдсан тухай гомдол ирүүлснийг шалгаж, шаардлага хүргүүлсний дагуу 4 дүгээр сарын 20-нд дээрх асуудлыг шүүхээр эцэслэн шийдвэрлүүлэхээр хандсан тухай хариу ирүүлсэн байна. 

5.Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн засаг даргад хүргүүлсэн албан шаардлага 

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн иргэн Л.А тус дүүргийн газрын албаны даргын шийдвэр Монгол Улсын иргэний хөдлөх үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших эрхийг зөрчсөн гэх гомдлыг шалгахад түүний эрх зөрчигдсөн нь тогтоогдсон тул түүний зөрчигдсөн эрхийг сэргээлгэхээр шаардлага хүргүүлэв. 

1. Эрчим хүч, геологи уул, уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн холбоонд хүргүүлсэн зөвлөмж: 

Эрдэнэт үйлдвэрийн үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос Эрчим хүч, геологи уул, уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо нь хууль бусаар гишүүнчлэлээс чөлөөлөхөөс татгалзан, бидний чөлөөтэй эвлэлдэн нэгдэх эрхийг зөрчиж байгаа талаар ирүүлсэн гомдлыг шалгахад дээрх байдал нь тогтоогдсон тул зөрчлийг арилгуулахаар зөвлөмж хүргүүлэв. 

2. Дархан-Уул аймгийн Иргэдийн хуралд хүргүүлсэн зөвлөмж: 

Дархан-Уул аймгийн Шарын гол сумын иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах /ундны усаар хангагдах/ эрх зөрчигдөж байгаа тухай гомдолд холбогдох ажиллагааг хийж шалгахад дээрх нөхцөл байдал тогтоогдсон тул зөвлөмж хүргүүлэв. 

Хүний эрхийн тодорхой зөрчлийг таслан зогсоох, хүний эрх зөрчигдөж болзошгүй нөхцөл байдлыг арилгуулахаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлдэг Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийн 2001-2009 хүртэлх хугацаанд хүргүүлсэн 142 шаардлага, 76 зөвлөмжийн хэрэгжилтийн байдалд дүн шинжилгээг хийж, авах арга хэмжээний дараах саналыг боловсруулж, танилцуулав. Үүнд: 

• Тухайн үүссэн асуудлыг нягтлан судалж үндэслэлтэй эсэхийг бүх талаас нь шинжлэн судлах, холбогдох материалуудтай сайтар танилцах; 

• Шаардлага, зөвлөмжийн дагуу хариуг хуулийн хугацаанд ирүүлээгүй албан тушаалтанд хариуцлага хүлээлгэхээр шүүхэд хандах механизмийг тухай бүр нь ашиглаж байх; 

• Шаардлага, зөвлөмжийн дагуу ирүүлсэн хариуг тухай бүр нь нягталж бодит биелэлтийг хянаж байх; 

• Шаардлага, зөвлөмжийн хэрэгжилтийг тогтмол хянаж, хариу ирүүлээгүй албан тушаалтнуудаас хариуг шаардах; 

• Шаардлага, зөвлөмжийг хэрэгжүүлээгүй, хариу тайлбар ирүүлсэн тохиолдолд шаардлага зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх талаар шаардлагатай арга хэмжээг тухай бүр нь авч байх.

2008 онд гомдлын дагуу Комиссоос хүргүүлсэн шаардлага, зөвлөмж                     

Төр засгийн үйлчилгээний авто баазад хүргүүлсэн зөвлөмж:

ТЗҮАБ-ын хэсэг жолооч нараас цалингийн хэмжээг хууль тогтоомжид заасны дагуу олгохгүй байна гэх гомдлыг хүлээн авч холбогдох ажиллагааг хийхэд ЗГ-ын 2007.09.27-ны өдрийн 237 тоот тогтоолыг зөрчиж, жолооч нарын үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоон цалинжуулахгүй байгаа зөрчил тогтоогдсон тул зөрчлийг арилгуулахаар тус баазын дарга “Н.Д”-д 2008.1.11-ний өдөр зөвлөмж хүргүүлсэн бөгөөд уг зөвлөмжийн хариуг албан тоотоор шаардсаны дагуу 2008 оны 2 сарын 22 өдөр зөвлөмжийн хариуг авсан. Хариуд энэ талаар дээд байгууллагад асуудлыг тавьж дэмжиж ажиллахыг хүссэн байв. Ирүүлсэн хариуны дагуу ЗГ-т албан бичигт хүргүүлсэн бөгөөд 2008 оны 6 сарын 26-ны өдөр ТЗҮАБ-ын ажилчдын цалинг 7 дугаар сарын 1-ний өдрөөс шинэчлэн тогтоож мөрдүүлэхээр болсон талаар албан бичгийг ирүүлсэн байна.

Төв аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгчдэд хүргүүлсэн шаардлагын хэрэгжилтийн талаар

Төв аймгийн хэсэг иргэдээс хууль тогтоомжийн дагуу христийн шашны сум үүсгэн байгуулахаар ажиллахад нь аймгийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын зүгээс саад учруулж байгаа тухай гомдлыг шалгахад Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ конвенц, үндэсний хууль тогтоомжид аливаа алагчлалаас ангид байх, шашин шүтэх эс шүтэх зэрэг эрхийг хязгаарласан зөрчил тогтоогдсон тул Төв аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгчдэд 2007.06.14-нд холбогдох шаардлагыг бичсэн. Хариуг Аймгийн Иргэдийн хурлын дарга ”Ж.Б” хуульд заасан хугацаанаас хоцруулж ирүүлсэн тул комисс Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж буруутай албан тушаалтанд захиргааны арга хэмжээ авахуулсан гэжээ.

Уг шаардлагын хэрэгжилтийн талаар гомдол гаргагчидтай Комиссын өргөдөл гомдол хариуцсан ажилтнууд биечлэн уулзсан бөгөөд багийн хурлаар асуудлыг эхний байдлаар оруулсны дараа сумын хурлаар шийдвэрлүүлэхээр болсон. Сумын хурал 3 сард болох товтой байсан боловч одоогоор уг хурал хуралдаагүй байгаа талаар гомдол гаргагч нар болон холбогдох албан тушаалтнууд бидэнд мэдэгдсэн байна.

НХХЯ-д хүргүүлсэн шаардлагын хэрэгжилтийн талаар

Улаанбаатар хотод нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг хувийн хэвшлийн 17 аж, ахуйн нэгжийн том оврын автобусны зарим жолооч, кондуктор нараас хөдөлмөрийн хүнд нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгохыг хүссэн боловч Нийгэм хамгаалал хөдөлмөрийн сайдын 2004 оны 77 дугаар тушаалаар батлагдсан ”Тэтгэврийг хөнгөлөлттэй тогтоох газрын дор болон хөдөлмөрийн хортой халуун, хүнд нөхцөлд хамаарах ажил, мэргэжлийн жагсаалт”-ын дөрвийн 33-т заасан ”Улсын үйлдвэрийн зорчигч тээврийн автобус, цахилгаан тээврийн жолооч, кондуктор...” гэсэн шаардлагыг хангахгүй байна гэсэн гомдолд холбогдох шалгалт явуулж 77 дугаар тушаалын дөрвийн 33 дахь хэсгийн ”Улсын” гэх үг нь Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал, Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ конвецид заасан ”... хүн бүр аливаа алагчлалаас ангид байх эрхтэй, ...хүн бүр тэгш эрхтэй, ... хүн бүр нийгмийн даатгал, нийгмийн хангамжид хамрагдах” эрхтэй байх зэрэг заалтуудыг зөрчсөн нь тогтоогдсон тул Нийгэм Хамгаалал, Хөдөлмөрийн сайдад уг тушаалын ”Улсын” гэх үгийг хасуулах талаар шаардлага бичсэн.

Шаардлагын хариуд Нийгэм Хамгаалал, Хөдөлмөрийн сайдаас 2007.07.02-нд дээрх асуудлыг УМХГ-ын дүгнэлтгүйгээр шийдвэрлэх боломжгүй юм. Иймд УМХГ-тай хамтран шийдвэрлэж хариу өгөх болно гэсэн байв. УМХГ-аас 2007.09.24-нд Комисст ирүүлсэн албан бичигт ” Энэхүү ажлын байрны нөхцөл нь хувийн болон улсын үйлдвэрийн аль ч газарт хамаарагдах учраас дахин хэмжилт хийх шаардлагагүй гэж үзэж байна. Жагсаалтад өөрчлөлт оруулах асуудлыг НХХЯ шийдвэрлэх боломжтой гэж ирүүлсэн байна. Иймд Комиссын зүгээс 2007.10.08-нд НХХЯ-д дахин шаардлага хүргүүлсэн.

Уг шаардлагын хэрэгжилтийн талаар 2007.11.27-нд тус яамнаас ирүүлсэн бичигт нийгмийн даатгалын багц хууль шинэчлэгдсэний дараа шийдвэрлэх боломжтой гэснийг гомдол гаргагч нарт албан тоотоор мэдэгдсэн байна.